Aşağıda, kaynakların sınırlılığına ve seçimlerin sonuçlarına dair bir ekonomistin gözlemciliğini taşıyan bir girişle başlayıp, “Çocuk Adalet Merkezi nerede açıldı?” sorusunu ekonomi perspektifiyle ele alan bir blog yazısı yer alıyor:
—
Kaynak Kıtlığı, Kurum Seçimi ve Adalet Üzerine Düşünen Bir Ekonomist Girişi
Adalet sistemine yapılan yatırım, yalnızca hukukun işleyişiyle değil, toplumsal güven ve refah üretimiyle doğrudan bağlantılıdır. Ancak her kaynak sınırlıdır: kamu bütçesinde ayrılabilecek fon, insan kaynağı, uzmanlık ve zaman sınırlıdır. Kurumlar arasında tercih yapılırken maliyet-fayda analizleri, risk yönetimi, dışsallıklar ve toplumsal beklentiler göz önüne alınmak durumundadır. Bu bağlamda “Çocuk Adalet Merkezi” gibi özel yapıların açılması, sadece hukuksal bir tercih değil, aynı zamanda stratejik bir ekonomik karardır. Neresi açılmalı, hangi maliyetler göz önüne alınmalı, beklenen getiriler nasıl olmalı ki toplumun geneline fayda sağlanabilsin? Bu sorular, adalet alanında bile ekonomik düşünceyi zorunlu kılar.
—
Çocuk Adalet Merkezi Nerede Açıldı?
Türkiye’nin ilk Çocuk Adalet Merkezi, Erzurum’un Yakutiye ilçesindeki Olimpiyat Parkı’nda açıldı. Açılışı 20 Kasım 2021 tarihinde, Dünya Çocuk Hakları Günü’nde gerçekleştirildi. [1]
Bu merkez, Adalet Bakanlığı ile Erzurum Büyükşehir Belediyesi arasında imzalanan protokolle hayata geçirilmiş; çocuklara yönelik adli süreçlerin, çocuk dostu ortamlarla yürütülmesi amaçlanmıştır. [2]
Ayrıca, daha sonra Türkiye’nin farklı illerinde de Çocuk Adalet Merkezleri açılmaya başlanmıştır. Örneğin, Bursa’da, eski bölge adliye binası restore edilerek Çocuk Adalet Merkezi olarak düzenlenmiş bir yapı kamuoyuna duyurulmuştur. [3]
Bu coğrafi yayılma hamlesi, merkezi devlet tercihi, lojistik gereksinimler ve yerel kapasite analizleriyle biçimlenmektedir.
—
Piyasa Dinamikleri, Bireysel Kararlar ve Toplumsal Refah Açısından Analiz
1. Sermaye tahsisi ve fırsat maliyeti
Bir Çocuk Adalet Merkezi açmak, ciddi sabit yatırım maliyeti (bina inşası ya da tadilatı, donanım, güvenlik sistemleri) ile operasyonel maliyet (personel maaşı, bakım, enerji, uzman desteği) gerektirir. Bu kaynaklar başka kamu hizmetlerine (sağlık, eğitim, altyapı) ayrılabilirdi. Dolayısıyla devlet, hangi ilin, hangi bölgenin “açma maliyeti / toplumsal katkısı” oranının en yüksek olduğuna bakmak zorundadır. Açıkçası, Erzurum gibi doğu bölgeleri hem ihtiyaç göstergeleri hem de maliyet avantajları açısından pilot merkezi olmak için tercih edilmiş olabilir.
2. Erişim maliyeti ve eşitsizlik etkisi
Eğer sadece büyük şehirlerde ya da belirli bölgelerde bu merkezler açılırsa, uzak bölgelerdeki çocuklar için ulaşım, zaman kaybı ve işlem maliyeti gibi yükler artar. Bu durum, fiili eşitsizlikleri güçlendirir. Kamu, bölgesel dengesizlikleri azaltmak için dağıtım stratejileri geliştirmelidir. Örneğin, Erzurum’da başlatılan model, yüksek lojistik erişim maliyeti olan çevre iller için de bir çekim merkezi haline gelebilir.
3. Talep tahmini, kapasite planlaması ve aşırı yük riski
Merkeze başvuru sayısı, bölgedeki nüfus, çocuk suç veya korunma vakaları oranı gibi değişkenlerle öngörülmelidir. Fazla talep, hizmet kalitesini düşürebilir; düşük talepse kaynak israfı doğurabilir. Ekonomik analizde bu dengenin iyi kurulması gerekir. Pilot merkez Erzurum’da kapasite sınırları ile ilk yıllardaki kullanım oranları, sonraki açılış kararları için veri işlevi görür.
4. Dışsallıklar ve sosyal sermaye etkisi
Çocuk Adalet Merkezlerinin olumlu dışsallığı, toplumun adalet algısını güçlendirmesi, çocukların travmatik deneyimlerinin azalması, uzun vadede suç oranlarının düşmesi gibi etkiler olabilir. Bu “refah artışı”, doğrudan ölçülemeyen fakat stratejik açıdan çok değerlidir. Devlet, yatırım kararlarında bu uzun vadeli sosyal getiri faktörünü göz önüne almalıdır.
5. Yerel kararlar, siyaset ve görünürlük etkisi
Bir ilin yönetimi, o ilde Çocuk Adalet Merkezi açılması için güçlü siyasi lobi yapabilir. Bu tür kararlar bazen “görünür yatırım” motifine dayanabilir. Ancak karar verilirken salt siyasi kazanç değil, sürdürülebilir işletme modeli ve etki analizi esas alınmalıdır.
—
Geleceğe Dair Ekonomik Senaryolar ve Düşünceler
– Senaryo 1 – Ölçek ekonomisi hâkim olur: Türkiye genelinde her bölgede benzer yapılaşma olursa, işletme maliyetleri düşer, uzmanlar arasında sinerji oluşur, kıyaslama imkânı artar ve bütün sistemin verimliliği yükselecek.
– Senaryo 2 – Bölgesel merkezler yaygınlaşır, bazı alanlarda yığılma olur: Örneğin büyük nüfuslu kentlerde merkezler aşırı talep alırken, küçük yerlerde mevcut mahkemelerle entegrasyon sürer. Bu durumda bazı merkezler kaynak baskısı altında boğulabilir.
– Senaryo 3 – Merkezler açılır, sonra bakım/işletme maliyeti sürdürülemez hale gelir: Bu kötü senaryoda tesisler yarı aktif çalışır, bakım boşlukları ortaya çıkar ve çocuklar için beklenen koruma amaçları sarsılabilir.
Ekonomist bakış açısıyla bu üç senaryo arasındaki denge, maliyet-projeksiyon, finansman modeli (merkezi bütçe, yerel katkı, dış destek vb.) ve performans göstergeleriyle kurulmalıdır.
Bunun ötesinde, uluslararası kıyaslama (örneğin başka ülkelerde benzer merkezlerin maliyetleri, etkinlikleri) ile “maliyet / yarar” matrisinin doğrulanması önem kazanır. Üniversiteler, araştırma kurumları bu konuda sürekli veri üretmeli; devlet de bu verileri kamuya açık olmalı.
—
Sonuç
Çocuk Adalet Merkezi’nin ilk açıldığı yer Erzurumdur. [1] Bu açılış, salt hukuki bir yenilik değil, kaynakların sınırlılığı içinde stratejik bir kamu yatırımıdır. Ekonomik analiz gösterir ki yer seçimi, kapasite planlaması, erişim maliyetleri ve dışsallık tahminleri doğru yapılmazsa beklenen toplumsal fayda zayıf kalabilir. İl bazlı açılışlar, pilot projeler ve veri odaklı genişleme modeline dayanan bir strateji, Çocuk Adalet Merkezlerinin gelecekteki başarı oranını belirleyecektir.
—
Sources:
[1]: https://basin.adalet.gov.tr/turkiyenin-ilk-cocuk-adalet-merkezi-dunya-cocuk-haklari-gununde-acildi?utm_source=chatgpt.com “TÜRKİYE’NİN İLK ÇOCUK ADALET MERKEZİ DÜNYA ÇOCUK HAKLARI GÜNÜ’NDE AÇILDI”
[2]: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiyenin-ilk-cocuk-adalet-merkezi-kucak-actigi-cocuklari-topluma-kazandiracak/2435352?utm_source=chatgpt.com “Türkiye’nin ilk Çocuk Adalet Merkezi kucak açtığı çocukları topluma …”
[3]: https://www.sehirmedya.com/ozel-haber/bursa-cocuk-adalet-merkezi-acildi-378064?utm_source=chatgpt.com “Bursa Çocuk Adalet Merkezi açıldı – ŞehirMedya”